BOM چیست و چه کاربردی دارد؟

یکی از مواردی که در آموزش حسابداری مطرح می شود BOM است، BOM (Bill of Materials) یا صورتحساب مواد، یک فهرست جامع از اقلام مورد نیاز برای ساخت یک محصول نهایی است. این فهرست شامل جزئیات مواد اولیه مورد نیاز، اجزا و مجموعه‌هایی است که برای ساخت محصول نهایی مورد نیاز است. هنگام تولید یک قطعه یا محصول از فرم هایی برای ساختار دادن به تولید استفاده می کنند. یکی از این فرم ها، فرم BOM است که توسط سرپرست تولید تکمیل می شود. سرپرست تولید اطلاعات کامل محصول را در فرم BOM وارد می کند که این اطلاعات می تواند به شرح زیر باشد:

به فرم BOM درخت محصول هم می گویند. یعنی اگر خود محصول تنه درخت باشد، شاخه های آن مواد استفاده شده برای محصول می باشند به همین دلیل bom  را درخت یا درختواره محصول هم نام می برند.

چرا باید از فرم BOM استفاده کنیم؟

برای تولید هر محصول یا قطعه ای باید از فرم BOM استفاده کرد. همانطور که در بالاتر گفتیم این فرم اطلاعات دقیقی از یک محصول به ما می دهد که می توانیم تجزیه و تحلیل دقیقی برای هر محصول انجام دهیم. یکی از استفاده های مهم این فرم برای مدیریت است چرا که تصمیم گیری بسیار راحتر می شود و مدیریت می تواند به خوبی یک محصول را بررسی کند. علاوه بر استفاده های مدیریتی فرم BOM یک ابزار کلیدی برای حسابداران صنعتی است چون می توانند به خوبی بهای تمام شده کالای ساخته شده یک محصول را بدست آورند.

کاربرد فرم BOM در تولید محصول

فرم BOM کاربردهای متفاوتی دارد که در این مقاله قصد داریم چند کاربرد آن را بررسی کنیم.

1- هنگام ارائه خدمات

هنگامی که شما یک محصولی را روانه بازار می کنید ممکن است دچار اختلالاتی شود و یا در مرحله ای قرار بگیرد که مشتری نیاز به خدمات از طرف شما باشد که در این حالت می گوییم کالا دارای گارانتی است. در مرحله گارانتی یا ارائه خدمات نیاز است تا شما بتوانید قطعه خراب را شناسایی و تعویض کنید که برای انجام این کار حتما باید فرم BOM از محصول داشته باشید تا بتوانید سریعا تشخیص دهید که در محصول ساخته شده چه قطعاتی در زمان ساخت استفاده شده است. اگر فرم یا نمونه BOM نداشته باشید ممکن است کالایی که شما چندماه یا چند سال پیش تولید کرده اید را نتوانید خدمات خوبی ارائه کنید که در نهایت باعث نارضایتی مشتریان می شود.

2- تغییرات یا بروزرسانی محصول

گاهی به دلیل تنوع در محصولات یا رفع خطا در یک محصول نیاز دارید تا آن را بروز رسانی کنید و ارتقا دهید. هنگامی که تیم تولید اقدام به تصمیم می کنند باید بدانند که در محصول قبلی چه مواد و اقلامی استفاده شده است تا بتوانند با ایجاد تغییرات در آن یک محصول جدید تولید کنند. اگر تیم تولید لیست BOM محصول ساخته شده قبلی را نداشته باشد نمی تواند تصمیمات درستی را اتخاذ کند و ممکن است محصول جدیدی که ساخته می شود ایرادات بیشتری نسبت به محصول قبلی داشته باشد.

برای مثال فرض کنید که یک شرکت دوچرخه سازی تصمیم می گیرد که یکی از محصولات خود را ارتقا دهد زیرا در بازخورد مشتریان به این نتیجه رسیده است که موادی که در تنه دوچرخه استفاده شده وزن بسیار زیادی دارد و مشتری هنگام استفاده از این نوع دوچرخه ها دچار مشکل می شود. وقتی تیم تولید می خواهد که این مسئله را بررسی و اصلاح کند در اولین قدم باید نمونه لیست BOM مواد آن را بررسی کنند که تنه این دوچرخه از چه مواد و آلیاژی ساخته شده تا مشکل آن مرتفع گردد.

توصیه می شود : نحوه تنظیم قرارداد حسابداری

3- سفارشی سازی برای یک مشتری خاص

همیشه قرار نیست که یک محصول شما ایراد خاصی داشته باشد یا نیاز به ارتقا داشته باشد گاهی به دلیل اینکه شما محصولات سفارشی هم تولید می کنید باید این لیست را در دست داشته باشید. فرض کنید که یک نفر قصد دارد تا یک دوچرخه کاملا اختصاصی متناسب با سلیقه و شرایط خودش از همین شرکت دوچرخه سازی خریداری کند در این شرایط باید شرکت لیست BOM را بر اساس سلیقه مشتری ایجاد کند و در نهایت در اختیار تیم تولید قرار دهد. زمانیکه مشتری قصد سفارش مجدد داشته باشد یا تغییرات جزئی در آن بخواهد به سادگی و با سرعت قابل انجام است که این انعطاف پذیری می تواند در هزینه ها و زمان صرفه جویی چشم گیری داشته باشد.

4- حسابداری صنعتی و بهای تمام شده

مهمترین استفاده BOM در حسابداری صنعتی و مبحث بهای تمام شده می باشد. برای تهیه بهای تمام شده یک محصول نیاز است تا شما لیست مواد ساخته شده برای یک محصول یا BOM را داشته باشید تا بتوانید به عنوان یک حسابدار بهای تمام شده کالای تولید شده را بدست آورید. وقتی شما هیچ نمونه BOM در اختیار ندارید چگونه می توانید بهای تمام شده یک محصول را بدست آورید و محاسبات خود را انجام دهید. در اصل برای بدست آوردن بهای تمام شده ابتدایی ترین چیر نمونه BOM مواد است.

فرض کنید برای ساخت همین دوچرخه (مثال بالا) شما وقتی وارد شرکت تولید کننده می شوید بدون هیچ اطلاعاتی از شما درخواست کنند تا بهای تمام شده را بدست آورید خوب طبیعتا کار در این شرایط بسیار دشوار است. حالا تصور کنید که با همان شرایط قبلی یک نمونه BOM در اختیار شما قرار می دهند، فکر کنم متوجه شدید که کار چقدر برای شما راحتر می شود و البته دقیقتر. البته برای بدست آوردن بهای تمام شده همه چیز داشتن نمونه BOM نیست بلکه بازدید از خط تولید و داشتن ادراک تولید محصول و دیگر موارد هم باید در نظر داشته باشید.

5- استفاده هنگام آماده کردن شرح سیستم

وقتی برای اولین بار یک پروژه حسابداری را تحویل میگیرید یا می خواهید پروژه را به نفر بعدی واگذار کنید نیاز است تا یک شرح سیستم آماده کنید تا وقتی حسابدار بعدی وارد مجموعه شود بعد از خواندن شرح سیستم بتواند به خوبی شرایط کاری را درک کند و عملیات های گوناگون را پیاده سازی کند. یکی از موارد مهمی که باید در شرح سیستم پیوست شود لیست تمام BOM هایی هست که برای هر کالا تولید شده که شما باید بعنوان کسی که قرار است پروژه را تحویل دهد شرح سیستم را آماده کنید. وقتی لیست تمام BOM مربوط به همه محصولات را در شرح سیستم قرار می دهید فرایند را برای حسابدار بعدی تسهیل می کنید زیرا هنگام محاسبه بهای تمام شده دیتای مورد نظر را در اختیار دارد.

یک نمونه از لیست بی او ام برای ساخت یک کارتن (نمونه واقعی استفاده شده در کارخانه کارتن سازی):

نمونه bom

یک فرم بی او ام می تواند شامل چند عدد مواد اولیه ساده باشد تا فرم هایی بسیار پیچیده که شامل صدها عدد مواد اولیه هستند. بسته به نوع ساخت کالایی که قرار است تولید شود لیست بی او ام شما متفاوت است. مثلا در بالا بی او ام یک شرکت کارتن سازی مثال زده شده است حالا تصور کنید که بی او ام یک شرکت خودرو سازی می خواستیم مثال بزنیم که قطعا لیست مواد اولیه آن بسیار طولانی تر بود.

آیا BOM فقط برای محصولات فیزیکی استفاده می شود؟

باید عرض کنم که این تفکر اشتباه است که BOM فقط برای محصولات و کالاهای فیزیکی استفاده می شود. ممکن است به لحاظ قوانین و استانداردها برای ساخت محصولات و کالاها الزامی باشد اما می توان BOM را به دید یک فرایند نگاه کرد چرا که می توان بی او ام را برنامه نویس ها و کسانی که کار نرم افزاری هم انجام می دهند استفاده کنند.

شما می توانید برای مطالعه آموزش قوانین مالیاتی به صفحه مربوطه مراجعه کنید.

توصیه می شود : تفاوت حسابدار خبره با کارمند حسابداری