تفاوت بخشودگی، معافیت، تخفیف و نرخ صفر مالیاتی

شاید زیاد شنیده باشید که برای برخی از موارد از عبارت معاف از مالیات استفاده می شود . در این مقاله قصد دارم در مورد ترمینولوژی مالیاتی مواردی را بیان کنم که البته این موارد بسیار مهم هستند و افرادی که در زمینه مالیاتی تحت هر عنوانی فعالیت می کنند برایشان بسیار حائز اهمیت است. ترمینولوژی که امروز قصد دارم بررسی کنم درباره کلمات "تخفیف مالیاتی"، "بخشودگی مالیاتی"، "معافیت مالیاتی" و "نرخ صفر مالیاتی" است که در قانون مالیات های مستقیم و دیگر قوانین مرتبط بارها این لغات استفاده شده اند. قبل از هر چیز عبارت درآمد مشمول مالیات را باید تعریف کنم. هرکجا در قانون مالیات های مستقیم از این عبارت استفاده کرده منظور سود خالص است و در نهایت سود خالص ضربدر نرخ مالیاتی می شود و مبلغ مالیات تعیین می شود پس نتیجتا داریم: 

 مبلغ مالیات = نرخ مالیات * ماخذ مالیات 

1. تخفیف مالیاتی

تخفیف مالیاتی معمولا در نرخ اتفاق می افتد یعنی براساس نرخ مالیاتی که تعیین شده قانون گذار درصدی برای آن تخفیف قائل می شود مانند تبصره ۶ ماده ۱۰۵ ق.م.م

• انواع تخفیف مالیاتی: می توان به تبصره ماده ۱۳۱ ق.م.م، تبصره ۶ ماده ۱۰۵ ق.م.م و بند خ ماده ۱۳۲ ق.م.م اشاره کرد.
• مزایا و عوامل موثر در تخفیف مالیاتی: بحث در مورد مزایای تخفیف مالیاتی برای افراد و سازمان‌ها، و همچنین بررسی عواملی که می‌توانند تصمیم‌گیری درباره ارائه تخفیف مالیاتی را تحت تأثیر قرار دهند، مانند اهداف سیاست‌گذاری و شرایط اقتصادی.

   - مثال 1: دولت کشوری برای تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی تجدیدپذیر، تخفیف مالیاتی یا کاهش نرخ مالیات برای سرمایه‌گذاران در این بخش ارائه می‌دهد. این تخفیف مالیاتی می‌تواند سرمایه‌گذاران را ترغیب کند که در زمینه‌هایی مانند نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی سرمایه‌گذاری کنند.

   - مثال 2: دولتی که برای ترویج فعالیت‌های فرهنگی و هنری، تخفیف مالیاتی برای حامیان هنر و سرمایه‌گذاران در صنعت هنر و سینما ارائه می‌دهد. این تخفیف مالیاتی می‌تواند به توسعه فرهنگ و هنر و نهادینه سازی فعالیت‌های هنری کمک کند.

2. بخشودگی مالیاتی

بخشودگی در اصل مالیات اتفاق می افتد یعنی از میزان اصل مالیات مودی، مبلغی بعنوان بخشودگی مالیاتی کسر می شود.

دلایل ارائه بخشودگی مالیاتی: بررسی اهمیت دلایل اقتصادی و اجتماعی برای ارائه بخشودگی مالیاتی، مانند کمک به اقتصاد، جبران آسیب‌ها و بلایای طبیعی، تشویق به فعالیت‌های خاص، و تقویت عدالت مالیاتی.

انواع بخشودگی مالیاتی: در این زمینه میتوان به ماده ۹۲ ق.م.م، تبصره ماده ۱۳۰ ق.م.م، بند س ماده ۱۳۲ ق.م.م، ماده ۱۴۳ ق.م.م، تبصره ماده ۱۴۶ ق.م.م، ماده ۱۶۵ ق.م.م، تبصره ۲ ماده ۱۶۹ ق.م.م، ماده ۱۹۱ ق.م.م، ماده ۱۹۲ ق.م.م، ماده ۱۹۴ ق.م.م و ماده ۲۰۱ ق.م.م اشاره کرد.

   - مثال 1: دولتی که پس از وقوع یک آتش‌سوزی بزرگ، بدهی مالیاتی ساکنان مناطق آتش‌سوزی‌زده را به صورت کامل بخشودگی می‌کند. این اقدام دولت به متضرران آتش‌سوزی کمک مالی و تسهیل در بازسازی و بازگشت به زندگی عادی شان می‌شود.

   - مثال 2: دولتی که در شرایط اقتصادی نامساعد، برای تحریک اقتصاد و افزایش خرید و سرمایه‌گذاری، بخشی از بدهی مالیاتی مرتبط با خرید کالاها و خدمات را بخشودگی می‌کند. این اقدام می‌تواند تحریک کننده اقتصادی بوده و تقاضا را افزایش دهد.

3. معافیت مالیاتی

معافیت مالیاتی در ماخذ اتفاق می افتد. یعنی از ماخد مالیاتی مبلغی تحت عنوان معافیت مالیاتی کسر می شود.

• انواع معافیت‌های مالیاتی: توضیح انواع معافیت‌های مالیاتی، از جمله معافیت‌های برای خیریه‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی، سرمایه‌گذاری در بخش‌های خاص اقتصادی، مناطق توسعه ‌نیافته و مالیات حقوق می باشد. برخی از این مواد قانونی از قوانین مالیاتی شامل موارد زیر هستند:‌

ماده (۹۱) قانون مالیات های مستقیم، ماده (۱۰۰)، ماده (۱۰۱)، ماده (۱۰۲)، صدر ماده (۱۰۵)، تبصره (۱) و (۲) ماده (۱۰۷)، ماده (۱۰۸)، تبصره (۵) ماده (۱۰۹)، ماده (۱۱۰)، ماده (۱۱۱)، بند (ب) (پ) (ر) و تبصره (۱) ماده (۱۳۲) تا ماده (۱۳۹)، ماده (۱۴۲)، ماده (۱۴۳)، ماده (۱۴۳) مکرر، ماده (۱۴۴)، ماده (۱۴۵)، ماده (۱۴۶)، ماده (۱۴۶) مکرر، تبصره (۲) ماده (۱۴۷)، تبصره (۳) ماده (۱۷۷)، تبصره (۳) ماده (۱۸۱)، ماده (۱۸۹)، تبصره (۱) ماده (۱۹۰)، تبصره ماده (۱۹۳) و ماده (۲۰۱)

معافیت مالیاتی در قانون مالیات های مستقیم بسیار گسترده و متنوع است این در صورتی است که در نظام مالیاتی کشورهای توسعه یافته، معافیت ها بسیار اندک و حساب شده می باشد و هر معافیتی که به اشخاص (اعم از حقیقی یا حقوقی) تعلق میگیرد باید در ازای آن منفعتی برای اقتصاد کشور یا توسعه عدالت مالیاتی داشته باشد.

4. نرخ صفر مالیاتی

نرخ صفر مالیاتی یک ابزار حاکمیتی است که قانونگذار با استفاده از آن به اشخاص حقیقی و حقوقی کمک میکند تا مالیاتی پرداخت نکنند اما باید کلیه تکالیف مالیاتی خود را بدرستی و کامل انجام دهند و در صورتکه از انجام تکالیف خودداری کنند مشمول جرایم مقرر در قانون مالیات می شوند. تعریف نرخ صفر مالیاتی در بند الف ماده 132 قانون مالیات صراحتا بیان شده:

بند (الف) ماده (132)- منظور از مالیات با نرخ صفر روشی است که مودیان مشمول آن مکلف به تسلیم اظهارنامه، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد، برای درآمدهای خود به ترتیب مقرر در این قانون و در مواعد مشخص‌شده به سازمان امور مالیاتی کشور می­ باشند و سازمان مذکور نیز مکلف به بررسی اظهارنامه و تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان براساس مستندات، مدارک و اظهارنامه مذکور است و پس از تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان، مالیات آنها با نرخ صفر محاسبه می‌شود.

• مزایای نرخ صفر مالیاتی: از مزایای نرخ صفر مالیاتی می توان به تشویق سرمایه گذاری - حمایت از صنایع خاص - افزایش صادرات به موجب ماده 141 اشاره کرد.
• معایب نرخ صفر: از معایب نرخ صفر مالیاتی می توان به کاهش درآمدهای دولت - احتمال فرار مالیاتی - اثرات منفی بلندمدت در سیستم اقتصادی اشاره کرد.

نکته اینکه صادرات کالاها و خدمات مشمول نرخ صفر مالیاتی می باشد به این صورت که مودی می بایست تمامی تکالیف مقرر در قانون مالیات را انجام دهد اما مبلغ مالیاتش با نرخ صفر (یعنی بدون پرداخت مالیات) محاسبه می شود.

نرخ صفر در قانون مالیات های مستقیم

در قانون مالیات های مستقیم برخی مواد بعنوان تعیین مالیات با نرخ صفر مشخص شده اند که می توان به ماده 132 - ماده 141 و ماده 146 مکرر اشاره کرد.