بخشنامه شماره ۹۶/۱۴۳۱۱۳ مورخ ۱۳۹۶/۰۵/۱۰; ابلاغ دستورالعمل ناظر بر وضعيت باز ارزی موسسات اعتباری

شماره: ۹۶/۱۴۳۱۱۳
تاریخ: ۱۳۹۶/۰۵/۱۰

موضوع:  جهت اطلاع مدیران عامل محترم بانکهای دولتی غیر دولتی شرکت دولتی پست بانک موسسات اعتباری غیربانکی و بانک مشترک ایران - ونزوئلا ارسال میشود.
با سلام؛
احتراما، همان گونه که استحضار دارند ضوابط نظارتی و کنترلی وضعیت باز ارزی در بانکها و مؤسسات اعتباری ((Net Open Position (NOP) نخستین بار در سال ۱۳۸۰ تدوین و به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد. دستور العمل مزبور به رغم این که طی سالهای اخیر وضعیت ارزی کشور به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی ناشی از عوامل بیرونی و درونی از تحولات زیادی برخوردار بوده تاکنون بدون تغییر مانده است. این در حالی است که تحولات مزبور با توجه به سیاست ها و استراتژیهایی که طی این سالها توسط هر یک از بانکها و مؤسسات اعتباری اتخاذ گردیده، منجر به تغییرات زیادی در وضعیت داراییها و تعهدات ارزی آنها و همچنین قبول ریسک تغییرات نرخ ارز توسط بانک ها و مؤسسات اعتباری شده است. بر این اساس بنا به تحولات یاد شده و همچنین اثرگذاری نوسانات نرخ ارز بر وضعیت دارایی ها و بدهیهای ارزی بانکها و مؤسسات اعتباری بازنگری و به روز رسانی ضوابط نظارتی و کنترلی وضعیت باز ارزی بیش از پیش ضرورت یافته است.
با عنایت به مراتب فوق دستور العمل ناظر بر وضعیت باز ارزی مؤسسات اعتباری با توجه به سند کمیته نظارتی بال در خصوص وضعیت باز ارزی و بررسی ضوابط و مقررات سایر کشورها و همچنین با در نظر داشت آخرین وضعیت بانکها و مؤسسات اعتباری کشورمان در این خصوص مورد بازنگری قرار گرفت و در هشتمین جلسه مورخ ۱۳۹۶٫۰۴٫۰۴ کمیسیون مقررات و نظارت مؤسسات اعتباری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسید خاطرنشان می سازد افزایش حد مجاز خالص وضعیت باز هر ارز و تمامی ارزها نسبت به قبل امکان برخورداری از حدود بیشتر وضعیت باز ارزی برای مؤسسات اعتباری در صورت فراتر بودن نسبت کفایت سرمایه آنها از حد تعیین شده در دستور العمل محاسبه سرمایه نظارتی و کفایت سرمایه مؤسسات اعتباری موضوع بخشنامه شماره ۹۶٫۱۱۱۵۹۷ مورخ ۱۳۹۶٫۴٫۱۷، تعریف ارزهای مهم و تبیین حد مجاز وضعیت باز طلا از مهمترین ویژگیهای دستورالعمل حاضر محسوب می گردد.
 در خاتمه خواهشمند است دستور فرمایند مراتب به قید تسریع به تمامی واحدهای ذی ربط آن بانک مؤسسه اعتباری غیر بانکی ابلاغ و بر حسن اجرای آن نظارت لازم به عمل آید. همچنین مقتضی است ترتیبی اتخاذ شود تا نسخه ای از بخشنامه ابلاغی به واحدهای ذی ربط به مدیریت کل نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری این بانک ارسال گردد.
 

مدیریت کل مقررات مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی
اداره مطالعات و مقررات بانکی
عبدالمهدی ارجمند نژاد   حمیدرضا غنی آبادی
 

«بسمه تعالی»
  دستورالعمل ناظر بر وضعیت باز ارزی
مؤسسات اعتباری

مقدمه
به استناد بند «ب» از ماده (۱۱) قانون پولی و بانکی کشور و به منظور مدیریت بهینه دارایی ها بدهیها و تعهدات ارزی و مدیریت ریسک حاصل از نوسانات نرخ ارز در فعالیت بانکها و مؤسسات اعتباری غیربانکی دستورالعمل ناظر بر وضعیت باز ارزی مؤسسات اعتباری که از این پس به اختصار دستورالعمل نامیده میشود به شرح ذیل تصویب می گردد.
ماده ۱- در این دستور العمل عناوین ذیل به جای عبارتهای مربوط بکار میروند:

۱-۱- بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران؛
۲-۱- مؤسسه اعتباری: بانک یا مؤسسه اعتباری غیربانکی که به موجب قانون و یا با مجوز بانک مرکزی تأسیس شده و تحت نظارت بانک مرکزی قرار دارد؛
۳-۱- دارایی ها و بدهیهای ارزی: عبارت است از تمامی دارایی ها و بدهی های ارزی مؤسسه اعتباری به تشخیص بانک مرکزی؛
۴-۱- تعهدات ارزی: عبارت است از تمامی تعهدات ارزی مؤسسه اعتباری و مشتریان آن به تشخیص بانک مرکزی؛
۵-۱- سرمایه پایه (نظارتی): موضوع دستورالعمل محاسبه سرمایه نظارتی و کفایت سرمایه مؤسسات اعتباری مصوب یکهزار و دویست و سی و سومین جلسه مورخ ١٣٩٦٫٣٫٢٣ شورای پول و اعتبار؛
۶-۱- نرخ تبدیل: عبارت است از نرخ تبدیل هر ارز به ریال حسب ضوابط ابلاغی بانک مرکزی؛
۷-۱- خالص وضعیت باز هر ارز: عبارت است از مابه التفاوت معادل ریالی مجموع دارایی های مؤسسه اعتباری و تعهدات مشتریان آن به هر ارز با معادل ریالی مجموع بدهیها و تعهدات مؤسسه اعتباری به همان ارز؛
۸-۱- خالص وضعیت باز مثبت یک ارز: عبارت است از مازاد معادل ریالی مجموع دارایی های مؤسسه اعتباری و تعهدات مشتریان آن به هر ارز نسبت به معادل ریالی مجموع بدهیها و تعهدات مؤسسه اعتباری به همان ارز؛
۹-۱- خالص وضعیت باز منفی یک ارز: عبارت است از مازاد معادل ریالی مجموع بدهی ها و تعهدات مؤسسه اعتباری به هر ارز نسبت به معادل ریالی مجموع دارایی های مؤسسه اعتباری و تعهدات مشتریان آن به همان ارز؛
۱۰-۱- وضعیت باز مثبت تمامی ارزها: عبارت است از مجموع خالص وضعیت باز مثبت ارزها به شرح بند (۱-۸)؛
۱۱-۱- وضعیت باز منفی تمامی ارزها: عبارت است از مجموع خالص وضعیت باز منفی ارزها به شرح بند (۹-۱)؛
۱۲-۱- وضعیت باز ارزی: عبارت است از وضعیت باز مثبت یا قدر مطلق وضعیت باز منفی تمامی ارزها هر کدام که بیشتر است.
۱۳-۱- ارزهای مهم: عبارت از دلار آمریکا، یورو، پوند انگلیس فرانک سوئیس و ین ژاپن میباشد. سایر ارزهایی که نسبت معادل ریالی مجموع داراییهای مؤسسه اعتباری و تعهدات مشتریان بر حسب آن ارز به مجموع داراییهای ارزی مؤسسه اعتباری و تعهدات ارزی مشتریان و یا مجموع بدهی ها و تعهدات ارزی مؤسسه اعتباری بر حسب آن ارز به مجموع بدهیها و تعهدات ارزی مؤسسه اعتباری حداقل پنج درصد باشد نیز ارز مهم محسوب میشوند.
۱۴-۱- خالص وضعیت باز طلا: عبارت است از مابه التفاوت معادل ریالی مجموع دارایی های مؤسسه اعتباری و تعهدات مشتریان آن به طلا نسبت به معادل ریالی مجموع بدهیها و تعهدات مؤسسه اعتباری به طلا؛

ماده ۲- حد مجاز وضعیت باز ارزی

۱-۲- حد مجاز خالص وضعیت باز مثبت یا منفی هر ارز حداکثر به میزان ۱۵ درصد سرمایه پایه مؤسسه اعتباری می باشد؛
۲-۲- حد مجاز وضعیت باز مثبت تمامی ارزها حداکثر به میزان ۳۵ درصد سرمایه پایه مؤسسه اعتباری میباشد؛
۳-۲- حد مجاز وضعیت باز منفی تمامی ارزها حداکثر به میزان ۳۰ درصد سرمایه پایه مؤسسه اعتباری میباشد؛

تبصره ۱- در محاسبه حدهای مجاز این ماده حساب سرمایه پرداختی به شعب خارج و حساب سهام و مشارکتهای خارجی منظور نمی شود.
تبصره ۲- بانک مرکزی میتواند حدود مقرر موضوع این ماده را با توجه به شرایط بازار تعدیل نموده و یا حدود مزبور را حسب عملکرد هر مؤسسه اعتباری کاهش دهد.
ماده ۳- چنانچه نسبت کفایت سرمایه مؤسسه اعتباری از حد تعیین شده در دستور العمل محاسبه سرمایه نظارتی و کفایت سرمایه مؤسسات اعتباری مصوب یکهزار و دویست و سی و سومین جلسه مورخ ۱۳۹۶٫۳٫۲۳ شورای پول و اعتبار فراتر باشد مؤسسه اعتباری میتواند منوط به تأیید قبلی بانک مرکزی حداکثر به میزان 5 واحد درصد بالاتر از حدود مقرر در ماده (۲) این دستور العمل برخوردار گردد.
ماده ۴- حد مجاز وضعیت باز طلا مطابق آیین نامه ورود صدور و معاملات طلا، نقره و پلاتین مصوب هفتصد و چهلمین جلسه مورخ ۱۳۷۰٫۴٫۲۲ شورای پول و اعتبار و اصلاحات بعدی آن تعیین میشود.
ماده ۵- مؤسسه اعتباری مکلف است وضعیت باز ارزی هر یک از ارزهای مهم خود به تفکیک معادل ریالی و ارز مربوط معادل ریالی سایر ارزها وضعیت باز مثبت تمامی ارزها وضعیت باز منفی تمامی ارزها وضعیت باز ارزی و همچنین معادل ریالی وضعیت باز طلای خود را در پایان هر روز محاسبه نموده و مورد کنترل قرار دهد.
ماده ۶- مؤسسه اعتباری مکلف است گزارش وضعیت باز ارزی هر یک از ارزهای مهم خود به تفکیک معادل ریالی و ارز مربوط معادل ریالی سایر ارزها وضعیت باز مثبت تمامی ارزها وضعیت باز منفی تمامی ارزها وضعیت باز ارزی و همچنین معادل ریالی وضعیت باز طلا را در پایان هر ماه همراه با خلاصه دفتر کل و سایر گزارشات مالی در قالب فرمهای ابلاغی مدیریت کل نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری بانک مرکزی تهیه و پس از امضای عضو هیات مدیره ذی ربط حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به این بانک ارائه نماید.

تبصره- مدیریت کل نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری میتواند بنا به تشخیص خود مؤسسه اعتباری را ملزم به ارائه گزارش در مقاطع کوتاه تر نماید.

ماده ۷- مؤسسه اعتباری موظف به طراحی ایجاد و پیاده سازی ساختار کنترل داخلی مؤثر و کارا جهت کسب اطمینان از تفکیک صحیح وظایف ثبت صحیح و به موقع رویدادها و ... در چارچوب ضوابط و مقررات ابلاغی بانک مرکزی به منظور رعایت حدود مقرر در این دستور العمل میباشد.
ماده 8- مدیریت کل نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری بانک مرکزی فهرست دارایی ها بدهیها و تعهدات ارزی موضوع بندهای (۳۱) و (٤١) را حداکثر طی مدت یک ماه پس از تصویب این دستورالعمل به شبکه بانکی ابلاغ می نماید.
ماده ۹- تخطی از مفاد این دستور العمل حسب مورد موجب اعمال مجازاتهای مقرر در چارچوب قوانین و مقررات مربوط می شود.
این دستور العمل مشتمل بر (۹) ماده و (۳) تبصره در هشتمین جلسه مورخ ١٣٩٦٫٠٤٫٠٤ کمیسیون مقررات و نظارت مؤسسات اعتباری به تصویب رسیده و سه ماه پس از تاریخ ابلاغ آن به شبکه بانکی کشور لازم الاجرا میباشد.