بخشنامه شماره 90/84279 مورخ ۱۳۹۰/۰۴/۱۴; اصلاح دستورالعمل اجرائی نحوه تأسيس، فعاليت، نظارت و تعطيلی شعب بانک‌های خارجی در ايران (ملغی الاثر شده در سال 1397)

شماره: 90/84279
تاریخ: ۱۳۹۰/۰۴/۱۴

موضوع: جهت اطلاع دفاتر نمایندگی بانکهای خارجی در کشور ارسال گردید.
با سلام؛
احتراما، به استحضار میرساند شورای محترم پول و اعتبار در راستای تشویق بانک های خارجی به فعالیت در کشور جمهوری اسلامی ایران از طریق تأسیس شعب خود در داخل کشور در یکهزار و یکصد و بیست و پنجمین جلسه مورخ ۱۳۹۰٫۲٫۲۷ خود مقرر نمود که یک تبصره دیگر به ماده ۱۵ از دستور العمل اجرائی نحوه تأسیس فعالیت نظارت و تعطیلی شعب بانکهای خارجی در ایران به شرح ذیل اضافه گردد:
«تبصره 2- نرخ سود سپرده های ارزی وام و تسهیلات اعطایی به ارز و میزان کارمزد عملیات و خدمات ارزی بانکی بر اساس عملکرد و به تشخیص شعبه تعیین خواهد شد.»
مراتب به همراه یک نسخه از دستور العمل اصلاح شده ایفاد می گردد.
 

اداره مطالعات و مقررات بانکی
امیرحسین امین آزاد   بهزاد فخار

 

«دستورالعمل اجرایی نحوه تاسیس، فعالیت ، نظارت و تعطیلی
شعب بانکهای خارجی در ایران»

بخش اول - تعاریف
ماده ۱ -

• ایران: کشور جمهوری اسلامی ایران^*.
• آیین نامه: آیین نامه اجرایی نحوه تاسیس و عملیات شعب بانکهای خارجی در ایران.
• دستور العمل: دستورالعمل اجرایی نحوه تاسیس، فعالیت نظارت و تعطیلی شعب بانک های خارجی در ایران
• بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
• عملیات بانکی: دریافت هرگونه سپرده از عموم و به کارگیری آن در قالب اعطای وام و تسهیلات به متقاضیان و ارائه انواع ابزارهای پرداخت در چارچوب قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب سال ۱۳۶۲ و قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی مصوب سال ۱۳۸۳ .
• بانک خارجی: شخص حقوقی که در خارج از ایران به عنوان بانک به ثبت رسیده ، به عملیات بانکی اشتغال دارد و متقاضی تاسیس شعبه در ایران می باشد.
• شعبه: واحد عملیاتی از یک بانک خارجی که در چارچوب اساسنامه و الزامات مندرج در آئین نامه و این دستورالعمل به انجام عملیات بانکی در ایران مبادرت می نماید.
• سرمایه اعطایی: وجوهی که بانک خارجی به منظور فعالیت بعنوان سرمایه یا افزایش سرمایه در اختیار شعبه قرار می دهد.
• مرجع نظارتی: واحد سازمانی مسئول نظارت بر بانکها در کشور متبوع بانک خارجی.
• موافقت اصولی: موافقت اولیه بانک مرکزی با تاسیس شعبه در ایران.
• مجوز تاسیس: اعلام موافقت بانک مرکزی به مرجع ثبت شرکتها مبنی بر ثبت شعبه در ایران.
• مجوز فعالیت: موافقت بانک مرکزی با شروع فعالیت شعبه در ایران.

بخش دوم - نحوه تاسیس
الزامات تاسیس شعبه
ماده ۲- بانک خارجی که حداقل پنج (۵) سال از تاریخ شروع فعالیت آن گذشته باشد، می تواند با رعایت مفاد آیین نامه و این دستورالعمل به انجام عملیات بانکی در قالب شعبه در ایران مبادرت نماید. عملکرد مالی بانک خارجی درسه (۳) سال گذشته بایستی نمایانگر سودآوری آن در طی هر سه (۳) سال باشد.
ماده 3- بانک خارجی متقاضی تاسیس شعبه بایستی بنا به تشخیص بانک مرکزی در بازارهای بین المللی پولی و مالی شناخته شده بوده و از ثبات و سلامت مالی لازم برخوردار باشد.
ماده ۴- حداقل سرمایه اعطایی بانک خارجی به ازای هر شعبه در ایران پنج (۵) میلیون یورو یا معادل آن به سایر ارزهای معتبر مورد قبول بانک مرکزی میباشد که لازم است صد درصد آن قبل از صدور مجوز تاسیس نزد بانک مرکزی تودیع شود.
تبصره ۱- بانک مرکزی عنداللزوم میتواند حداقل سرمایه اعطایی بانک خارجی به شعبه در ایران را تغییر دهد.
تبصره ۲- خروج سرمایه اعطایی بانک خارجی، فقط در زمان انحلال شعبه امکان پذیر می باشد.
تبصره ۳- نحوه و شرایط ورود سرمایه اعطایی بانک خارجی میتواند مطابق با قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی مصوب سال ۱۳۸۰ و آیین نامه اجرایی آن مصوب سال ۱۳۸۱ انجام پذیرد.
ماده ۵- سرمایه اعطایی بانک خارجی به شعبه بایستی از نظر منشاء شفاف بوده و با توجه به برنامه عملیاتی شعبه ، تکافوی انجام عملیات مورد نظر را بنماید.

مدارک مورد نیاز جهت صدور موافقت اصولی
ماده ۶- بانک خارجی، بایستی مدارک و اطلاعات زیر را به همراه تقاضای خود به بانک مرکزی ارایه دهد:
شرایط و نحوه صدور مجوزها
ماده ۷- موافقت اصولی بانک مرکزی بعد از بررسی اطلاعات و مدارک مندرج در ماده ۶ و در صورت احراز الزامات تاسیس شعبه و حصول اطمینان از رعایت شرایط زیر صادر می شود : ماده 8- بانک مرکزی پس از تودیع ۱۰۰ درصد سرمایه اعطایی توسط بانک خارجی نسبت به صدور مجوز تاسیس اقدام خواهد کرد.
ماده ۹- اعتبار مجوز تاسیس صادره توسط بانک مرکزی مدت ۳ ماه از تاریخ صدور میباشد و بانک خارجی موظف است ظرف این مدت نسبت به ثبت شعبه اقدام و مدارک و اطلاعات زیر را به بانک مرکزی ارایه نماید: ماده ۱۰- بانک مرکزی پس از دریافت و بررسی مدارک و اطلاعات مذکور در ماده ۹ نسبت به صدور مجوز فعالیت اقدام مینماید. اعتبار مجوز فعالیت صادره توسط بانک مرکزی به منظور شروع فعالیت ۳ ماه از تاریخ صدور میباشد. ماده ۱۱- هم زمان با صدور مجوز فعالیت ، اجازه استفاده از وجوه تودیع شده بابت سرمایه اعطایی نیز توسط بانک مرکزی صادر و به نماینده تام الاختیار بانک خارجی ابلاغ می شود.
ماده ۱۲- شعبه موظف است تاریخ شروع به کار خود را قبلاً به صورت مکتوب به بانک مرکزی اعلام نماید.
ماده ۱۳- مجوز فعالیت صادره محدود به فعالیتهای مجاز برای بانک خارجی است.
ماده ۱۴- حصول اطمینان بانک مرکزی از مخدوش یا ناقص بودن مدارک و اطلاعات ارسالی توسط بانک خارجی جهت تاسیس شعبه عند اللزوم و به تشخیص بانک مرکزی منجر به ابطال کلیه مجوزهای صادره خواهد گردید.

بخش سوم - نحوه فعالیت
ماده ۱۵- شعبه در انجام عملیات بانکی خود ملزم به رعایت قانون عملیات بانکی بدون ربا و مقررات آن می باشد. شعبه مجاز به ارائه خدمات بانکی در چارچوب اساسنامه بانک خارجی و مجوز بانک مرکزی است. ماده ۱۶- مجموع مانده وام و تسهیلات اعطایی و تعهدات شعبه در هر زمان نباید از پانزده برابر سرمایه اعطایی آن بیشتر باشد.
تبصره- خطوط اعتباری که از محل منابع بانک خارجی تامین شده باشد از محدودیت ذکر شده در این ماده مستثنی می باشند.
ماده ۱۷- نقل و انتقال ارز به هر شکلی از شعبه به خارج از کشور و بالعکس و نیز خرید و فروش ارز تابع ضوابط و مقررات ارزی ایران می باشد.
ماده ۱۸- اطلاعات و مدارک مرتبط با سپرده ها ، تسهیلات اعطایی و خدمات ارائه شده به مشتریان بایستی در هر زمان در محل شعبه به زبان فارسی قابل دسترس باشد.
ماده ۱۹- شعبه در صورت دریافت سپرده از عموم موظف است به سپرده گذاران اطلاعات مکفی که نمایانگر میزان و نحوه تضمین شعبه در رابطه با بازپرداخت سپرده ها می باشد را ارائه نماید.
در صورت ارائه خدمات بیمه سپرده ها، شعبه مکلف است اطلاعات مربوط به شرایط بیمه و سقف های پرداختی را در اختیار سپرده گذاران قرار دهد.
ماده ۲۰- شعبه موظف است اطلاعات مربوط به چگونگی ارائه خدمات خود را به طور شفاف به مشتریان اعلام نماید و فرآیند رسیدگی به اعتراض و شکایت آنان را روشن سازد.
ماده ۲۱- محکومین به سرقت ،ارتشاء اختلاس خیانت در امانت کلاهبرداری جعل و تزویر ، صدور چک بی محل و ورشکستگی به تقصیر یا تقلب اعم از این که حکم از دادگاههای داخلی یا خارج از کشور صادر شده باشد یا محکوم ، مجرم اصلی یا شریک یا معاون جرم بوده باشد از تصدی سمت های مدیریتی شعبه ممنوع می باشند.
ماده ۲۲- اسناد تعهد اور شعبه بایستی حداقل به امضا دو نفر از صاحبان امضاء مجاز شعبه برسد.
ماده ۲۳- شعبه می تواند به یکی از طرق ذیل و با کسب مجوز از بانک مرکزی به افزایش سرمایه اعطایی اقدام نماید: ماده ۲۴- شعبه موظف است که در پایان هر سال مالی، حداقل بیست (۲۰) درصد از سود ویژه سالانه خود را به حساب اندوخته قانونی تخصیص دهد. اندوخته قانونی پس از آن که به میزان سرمایه اعطایی شعبه رسید ، اختیاری است.
ماده ۲۵- شعبه موظف به تودیع سپرده قانونی نزد بانک مرکزی می باشد.
تبصره- نسبت سپرده قانونی توسط بانک مرکزی تعیین خواهد شد.
ماده ۲۶- شعبه موظف است در فعالیتهای خود ضوابط نظارتی مرتبط با نسبتهای نقدینگی ایفای تعهدات و محدودیتهای مربوط به تسهیلات و تعهدات کلان تسهیلات به اشخاص مرتبط بیمه سپرده ها مدیریت ریسک حد مجاز وضعیت باز ارزی رویه ها و استانداردهای حسابداری و هم چنین سازو کارهای مرتبط با نظام کنترلهای داخلی را که توسط بانک مرکزی تعیین می شود، رعایت نماید.
ماده ۲۷- مبادلات بانکی ریالی میان شعبه با سایر بانکها و شعب از طریق نظام پرداخت مستقر در بانک مرکزی انجام می پذیرد. عضویت شعبه در نظام پرداخت الزامی می باشد.
ماده ۲۸- شعبه موظف به ارائه صورتهای مالی حسابرسی شده خود به زبان فارسی در پایان هر سال مالی و نیز به صورت میان دوره ای به بانک مرکزی می باشد .
تبصره- به منظور اطلاع بانک مرکزی از وضعیت و سلامت مالی بانک خارجی و گروه بانکی ، شعبه موظف به ارائه صورتهای مالی تلفیقی حسابرسی شده بانک خارجی به زبان انگلیسی در پایان هر سال مالی به بانک مرکزی می باشد.
ماده ۲۹- نسخه فارسی صورتهای مالی و یادداشتهای پیوست به آن بایستی در هر زمان پس از انتشار در محل شعبه قابل دسترس باشد.
ماده ۳۰- بانک خارجی موظف است تغییرات عمده در سهامداران، مدیران و همچنین نسبت های کفایت سرمایه و نقدینگی خود و سایر مواردی که میتواند توان بانک و شعب خارجی آن را در ایفای تعهدات خود تضعیف نماید و تغییرات در مقررات احتیاطی که بر عملیات بانک خارجی و شعب آن در خارج از کشور تاثیر قابل ملاحظه میگذارد را به محض وقوع ، به اطلاع بانک مرکزی برساند .
ماده ۳۱- رسیدگی به صورتهای مالی شعبه بایستی توسط حسابرس عضو جامعه حسابداران رسمی ایران که مورد تائید بانک مرکزی میباشد انجام گردد. در صورت تصمیم شعبه مبنی بر تغییر حسابرس ، لازم است مراتب جهت کسب مجوز به بانک مرکزی منعکس شود.

بخش چهارم- نظارت
ماده ۳۲- بانک مرکزی با هدف حفاظت از منافع سپرده گذاران کسب اطمینان از رعایت مقررات این دستور العمل و هم چنین ثبات و سلامت مدیریت شعبه در مقابله با مخاطرات فراروی و یا محتمل آتی و کفایت منابع شعبه برای مهار اینگونه مخاطرات از طریق اعمال اقدامات نظارتی و اصلاحی بر شعبه نظارت می کند .
ماده ۳۳- نظارت بانک مرکزی بر شعبه ، به صورت حضوری و غیر حضوری انجام می پذیرد. مدیران شعبه موظف هستند تا تمهیدات لازم را برای انجام این امر فراهم نمایند.
ماده ۳۴- در جهت تطابق با مقررات آیین نامه و این دستور العمل بانک مرکزی میتواند کلیه مقررات ، راهبردها ، رویه ها و ساز و کارهای اجرایی شعبه را مورد ارزیابی قرار دهد .
ماده ۳۵- بانک مرکزی در هر زمان که تشخیص دهد، بازرسان خود را جهت رسیدگی به حساب ها و نحوه فعالیت شعبه اعزام می نماید.
ماده ۳۶- بانک مرکزی میتواند از مرجع نظارتی درخواست نماید تا بلادرنگ اقدام به بازرسی حضوری و حصول اطمینان از صحت عملیات و فعالیتهای شعبه نماید انجام نظارت حضوری می تواند به صورت مشترک توسط بازرسان بانک مرکزی و نمایندگان مرجع نظارتی صورت پذیرد.
ماده ۳۷- مرجع نظارتی میتواند با اطلاع قبلی بانک مرکزی در هر زمان نسبت به کنترل و نظارت بر رعایت مقررات توسط شعبه اقدام نماید.
ماده ۳۸- بانک مرکزی میتواند با مرجع نظارتی نسبت به تبادل یافته های نظارتی در خصوص شعبه اقدام نماید.
ماده ۳۹- بانک مرکزی میتواند از حسابرس شعبه درخواست نماید تا به صورت موردی دفاتر قانونی شعبه را مورد بررسی قرار داده و اطلاعات مورد نیاز را به بانک مرکزی ارائه نماید.
تبصره- هزینه حسابرسی موضوع این ماده بر عهده شعبه می باشد.
ماده ۴۰- مدیران شعبه موظفند کلیه اسناد، مدارک و دفاتر خود را به بازرسان بانک مرکزی ارائه نموده و امکان رسیدگی لازم و کافی را فراهم نمایند.
ماده ۴۱- شعبه موظف است اطلاعات مربوط به فعالیتهای مالی خود را در چارچوب فرم های گزارش دهی و دستورالعمل های مربوط ، در ادوار تعیین شده به بانک مرکزی ارائه نماید.
ماده ۴۲- بانک مرکزی با حفظ اسرار حرفه ای شعبه و مشتریان آن میتواند به پردازش و ارائه اطلاعات شعبه با کاربرد آماری اقدام نماید.
ماده ۴۳- در صورت احراز تخلفات زیر ، بانک مرکزی اقدامات نظارتی و اصلاحی خود را به مورد اجرا می گذارد:پ ماده ۴۴- اقدامات نظارتی و اصلاحی بانک مرکزی عبارتند از : ماده ۴۵- انجام اقدامات نظارتی و اصلاحی مذکور در ماده ٤٤ نافی مسئولیتهای مادی مدنی ، اجرایی و یا کیفری مدیران شعبه نمی باشد.

بخش پنجم - انحلال (تعطیلی) شعبه
ماده ۴۶- در موارد زیر ممکن است شعبه منحل گردد: ماده ۴۷- مدیران شعبه موظفند مراتب توقف عملیات یا ورشکستگی بانک خارجی را سریعاً به اطلاع بانک مرکزی رسانده و کلیه عملیات و فعالیتهای بانکی شعبه را متوقف نمایند. بانک مرکزی به محض اطلاع از توقف یا ورشکستگی بانک خارجی نسبت به تعیین مدیر موقت شعبه یا ناظر مقیم، موضوع بند ۱۱ -٤٤ این دستور العمل اقدام می کند.
ماده ۴۸- تصمیمات مرتبط با اجرای حکم ورشکستگی و تصفیه بانک خارجی در رابطه با تعطیلی شعبه با مدیریت و نظارت بانک مرکزی در خصوص ایفای تعهدات شعبه در رابطه با سپرده گذاران و سایر مشتریان بانک قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۴۹- تعطیلی شعبه با پیشنهاد بانک مرکزی و تایید شورای پول و اعتبار میسر خواهد بود.
ماده ۵۰- بانک خارجی نمی تواند قبل از ایفای کلیه تعهدات شعبه خود در مقابل بستانکاران و سایر مشتریان در ایران، نسبت به تعطیلی شعبه اقدام نماید .
ماده ۵۱- بانک خارجی موظف است ظرف نود (۹۰) روز کاری پس از ابلاغ لزوم تعطیلی شعبه از سوی بانک مرکزی یک برنامه تفصیلی مشتمل بر روشهای تسویه تعهدات نشات گرفته از عملیات بانکی شعبه و هم چنین برنامه زمانی مقرر برای تسویه این تعهدات را به بانک مرکزی ارائه نماید.
ماده ۵۲- بانک مرکزی ظرف مدت زمانی سی (۳۰) روز کاری از دریافت برنامه تفصیلی تعطیلی شعبه نسبت به رد یا تایید مفاد آن اقدام خواهد کرد.
تبصره- بانک مرکزی در صورت رد برنامه تفصیلی تعطیلی شعبه دستورات مشخص خود را برای بازنگری در برنامه مذکور ارائه می نماید.
ماده ۵۳- برنامه تفصیلی تعطیلی شعبه پس از تایید بانک مرکزی قابل اجرا خواهد بود و شعبه موظف است مراتب تعطیلی را درسه (۳) نوبت در روزنامه های کثیر الانتشار اعلان نماید.
ماده ۵۴- مدیر عامل بانک خارجی یا شخصی که نمایندگی بانک خارجی را بدین منظور بر عهده دارد موظف است بصورت مکتوب تعهد نماید که کلیه تعهدات بانک خارجی به بستانکاران خود در ایران منتج از عملیات و فعالیتهای شعبه تسویه شده است.
ماده ۵۵- بانک مرکزی پس از حصول اطمینان از ایفای کلیه تعهدات شعبه و اخذ تعهد نامه موضوع ماده ٥٤ مجوزهای فعالیت و تاسیس شعبه را لغو و مراتب را به اطلاع مرجع ثبت شرکت ها می رساند.
ماده ۵۶- خالص وجوه نقد باقی مانده شعبه در قالب سرمایه اعطایی ، قابل انتقال به حسابهای بانک خارجی می باشد.
ماده ۵۷- سایر مواردی که در این دستورالعمل پیش بینی نشده است تابع قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب سال ۱۳۶۲ و سایر قوانین و مقررات ذیربط می باشد.
دستورالعمل اجرایی نحوه تاسیس، فعالیت ، نظارت و تعطیلی شعب بانکهای خارجی در ایران به استناد آیین نامه اجرایی نحوه تاسیس و عملیات شعب بانکهای خارجی در ایران در ۵۷ ماده و ۲۰ تبصره در دومین جلسه مورخ ۱۳۸۸٫۲٫۱۶ هیات عامل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسید.

---

* فعالیت شعب بانکها و موسسات اعتباری خارجی در مناطق آزاد تجاری - صنعتی جمهوری اسلامی ایران تابع مقررات ویژه مناطق مذکور میباشد دستورالعمل اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد مصوب جلسه مورخ ١٣٧٩٫٦٫۱۳ شورای پول و اعتبار
1 حلقه حفاظتی و تفکیک شخصیتی به مجموعه قوانین و مقرراتی اطلاق میشود که بر اساس آن بانک های خارجی از ایفای تعهدات مالی در قبال شعب خارجی خود تحت شرایطی خاص معاق و مبرا می شوند.
2 مصوب یکهزار و یکصد و بیست و پنجمین جلسه شورای پول و اعتبار مصوب ۱۳۹۰٫۲٫۲۷