بخشنامه شماره 87/19280 مورخ ۱۳۸۷/۰۷/۲۱ ; مقررات احتياطی تبديل مطالبات رهنی موسسات اعتباری به اوراق بهادار

شماره: 87/19280
تاریخ: ۱۳۸۷/۰۷/۲۱

موضوع: جهت اطلاع مدیران عامل محترم کلیه بانکهای دولتی غیر دولتی شرکت دولتی پست بانک و موسسات اعتباری توسعه و سینا ارسال میگردد.
با سلام؛
احتراما، به استحضار میرساند اجرای موثر فراز پایانی ماده ۵ قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی و کاهش هزینه های طرح و تسریع در اجرای طرحهای تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانکها، همراه با رویکرد موجود در کشور مبتنی بر ضرورت ارائه ابزارهای نوین مالی و به کارگیری شیوه های جدید تامین مالی موجب شد که بازارهای پول و سرمایه ، پس از انجام مطالعات کارشناسی هر یک از جایگاه وظایف و مسئولیتهای قانونی خود بسترهای لازم برای طراحی یکی از این ابزارها را فراهم نمایند. انتشار اوراق رهنی که با هدف تبدیل مطالبات رهنی موسسات اعتباری به اوراق بهادار انجام میشود اهدافی مانند افزایش نقدینگی گسترش و تنوع فعالیتها و نیز بهبود نسبت کفایت سرمایه موسسات یاد شده را پی می گیرد.
چنانچه استحضار دارند فعالیت اصلی بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی به عنوان واسطه گری وجوه قبول سپرده و اعطای تسهیلات میباشد ولی عدم تطابق زمانی سررسید سپرده ها و تسهیلات همواره شکاف زمانی را در جذب نقدینگی بیشتر و تامین منابع مورد نیاز متقاضیان تسهیلات ایجاد میکند عملیات تبدیل مطالبات رهنی به اوراق بهادار از طریق افزایش وجوه نقد در اختیار بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی امکان اعطای تسهیلات را افزایش داده گردش آن را تسریع می نماید.
این عملیات به عنوان یک شیوه جدید تامین مالی برای موسسات اعتباری در کشور محسوب می شود که در مقایسه با برخی روشهای دیگر تامین مالی از جمله اضافه برداشت از بانک مرکزی هزینه کمتری را به موسسات اعتباری و در نتیجه به اقتصاد کشور تحمیل می نماید. علاوه بر این در شرایط حاضر از طریق کاهش ریسکهای بانکی - به ویژه ریسک های اعتباری نقدینگی و بازارو نیز توزیع آنها بین اشخاصی خارج از موسسه اعتباری که از توانایی بیشتر پذیرش ریسک برخوردارند به بهبود نسبت کفایت سرمایه آن ها کمک می کند.
البته گفتنی است این شیوه تامین مالی، ضمن اینکه اثرات مطلوبی بر عملکرد بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی برجای میگذارد به این دلیل که آنها میتوانند در فرایند اجرای عملیات در جایگاه هایی متفاوت - به طور جداگانه و یا هم زمان - ایفای نقش کنند ممکن است اشکال دیگری از ریسکهای بانکی از جمله ریسکهای عملیاتی و شهرت را به موسسات یاد شده تحمیل نماید.
با توجه به نکات پیش گفته، مقررات احتیاطی که با هدف کمک به مدیریت موثر ریسک های ناشی از این ابزار تحت عنوان مقررات احتیاطی تبدیل مطالبات رهنی موسسات اعتباری به اوراق بهادار تدوین گردیده ایفاد می شود.
خواهشمند است ضمن ابلاغ این مقررات به تمامی واحدهای ذی ربط برحسن اجرای مفاد آن نظارت فرمایید.
 

اداره مطالعات و مقررات بانکی
مهناز بهرامی   صدیقه رهبر شمس کار

 

مقررات احتیاطی
تبدیل مطالبات رهنی موسسات اعتباری به اوراق بهادار

 

فهرست مطالب	شماره صفحه
بخش اول: کلیات	1
هدف	1
تعاريف	1
بخش دوم: نکات لازم الرعایه برای بانی	3
بخش سوم: نکات لازم الرعایه برای ناشر	5
بخش چهارم: نکات لازم الرعایه برای عامل امین و ضامن	6
بخش پنجم: سایر الزامات احتیاطی	7

بخش اول - کلیات:
هدف:
ماده ۱- در اجرای فراز پایانی ماده ۵ قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی و کاهش هزینه های طرح و تسریع در اجرای طرحهای تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک ها و به منظور افزایش منابع در اختیار بانکها جهت گسترش فعالیتهای بانکی تنوع بخشی به منابع تامین مالی بهبود نسبت کفایت سرمایه و کمک به مدیریت مؤثر ریسک اعتباری مقررات احتیاطی تبدیل مطالبات رهنی موسسات اعتباری به اوراق بهادار که از این پس به اختصار مقررات نامیده میشود تدوین می گردد.
تعاریف:
ماده ۲- گستره شمول تعاریف ذیل محدود به این مقررات است.
بخش دوم - نکات لازمه الرعایه برای بانی
ماده ۳- بانی نباید:

• به طور مستقیم یا غیر مستقیم هیچ گونه سهمی در سرمایه ناشر داشته باشد؛
• در جایگاهی قرار گیرد که از نفوذ موثر بر تصمیمات ناشر برخوردار شود؛
• عضوی در هیات مدیره ناشر داشته باشد.

ماده ۵- بانی میبایست با توجه به صرفه اقتصادی حجم مطالبات رهنی همگن قابل تبدیل به اوراق بهادار را تعیین کند.
ماده ۶- بانی باید اطمینان حاصل کند که منع قانونی مقرراتی و قضایی برای انتقال مالکیت مطالبات رهنی مورد نظر وجود ندارد و از اختیارات لازم برای این انتقال - به گونه ای که انجام آن در تعارض با مقاد قرارداد مربوط به مطالبات رهنی نباشد - برخوردار است. تبصره چنانچه مفاد قرارداد صراحتاً و یا تلویحاً اختیار فروش مطالبات رهنی به غیر را سلب نموده باشد بانی باید قبل از هرگونه اقدام برای فروش این نوع مطالبات با توافق طرف دیگر قرارداد و اصلاح و یا الحاق ماده ای به قرارداد از این اختیار بهره مند شود.
ماده ۷- برای انتقال مالکیت مطالبات رهنی بانی میبایست در قرارداد منعقده با ناشر قید نماید که تمامی شرایط حاکم بر انواع قراردادهای مطالبات مذکور پس از انتقال کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند.
ماده ۸- بانی باید اطمینان حاصل کند که مفاد قرارداد انتقال مطالبات شرایط زیر را تامین می کند: تبصره: لازم است نظرات مکتوب مسئولین واحدهای حقوقی و حسابرسی داخلی بانی در خصوص تایید موارد یاد شده در سوابق عملیات نگه داری و در صورت درخواست مقام نظارتی در اختیار آن قرار گیرد.
ماده ۹- بانی موظف است قبل از انجام هر گونه اقدام برای انتقال مالکیت مطالبات رهنی خود نسبت به تطابق کلیه فرآیندهای پیش بینی شده برای عملیات با قوانین و مقررات اطمینان حاصل نموده در این خصوص مستندات لازم را برای دریافت مجوز به مقام نظارتی ارایه نماید.
ماده ۱۰- مطالبات موضوع عملیات باید به ارزش منصفانه قیمت گذاری شوند و ساز و کار پرداخت وجه آن می بایست به گونه ای در تفاهم نامه پیش بینی شود که فروش قطعی مطالبات رهنی پس از پرداخت کامل وجه به بانی انجام شود.
ماده ۱۱- فروش مطالبات رهنی نباید صوری بوده و میبایست حداقل از ویژگی های زیر برخوردار باشد: ماده ۱۲- بانی تحت هیچ شرایطی مجاز به ارائه تسهیلات به ناشر به منظور خرید مطالبات موضوع عملیات نمی باشد.
ماده ۱۳- بانی مجاز به فروش تسهیلات سندیکایی نیست مگر این که توافق تمامی اعضای تسهیلات سندیکایی را اخذ نماید.
ماده ۱۴- بانی در ثبت تمامی فرایند عملیات ملزم به رعایت استانداردهای حسابداری ذی ربط است.
ماده ۱۵- در شرایطی که بانی نقش مجاز دیگری را در فرایند عملیات عهده دار شود خدمات باید بر اساس رویه های معمول تجاری و به دور از رفتارهای دوگانه انجام شود.
ماده ۱۶- بانی پس از انتقال مالکیت مطالبات رهنی موضوع عملیات باید سود حاصل از اعطای تسهیلات آن بخش از منابع آزاد شده را که از محل منابع سپرده گذاران است. در محاسبه سود قطعی سپرده گذاران منظور نماید.

بخش سوم - نکات لازم الرعایه برای ناشر
ماده ۱۷- لازم است حوزه فعالیت ناشر محدود به عملیات مربوط به انتشار مجموعه واحدی از اوراق بهادار موضوع این مقررات و هم چنین سرمایه گذاری های مرتبط با آن باشد و موضوع فعالیت ناشر به ترتیب یاد شده میبایست به روشنی در اساسنامه تبیین شود.
ماده ۱۸- نام ناشر نباید هم نام یا مشابه نام بانی باشد. علاوه بر این نام ناشر نباید با به کارگیری واژه ها یا نماد مشابه نام بانی را تداعی کند.
ماده ۱۹- ناشر نباید به طور مستقیم یا غیر مستقیم (حداکثر تا دو لایه هیچ گونه سهمی در سرمایه بانی داشته باشد.
ماده ۲۰- هیات مدیره ناشر باید از بانی مستقل باشد.
ماده ۲۱- ناشر میتواند در فاصله زمانی بین دریافت اقساط از گیرندگان تسهیلات و پرداخت به دارندگان اوراق منتشره وجوه در اختیار را اعم از اصل و سود در موسسات اعتباری سپرده گذاری نماید.
ماده ۲۲- ناشر می بایست هنگام فروش اوراق بهادار با اطلاع رسانی مناسب سرمایه گذاران را به این نکته آگاه سازد که هیچ گونه تعهدی در خصوص این اوراق متوجه بانی نیست درج مراتب فوق در ظهر اوراق ضروری است.
ماده ۲۳- ناشر موظف است تمامی اسرار متعلق به صاحبان اسناد و متعهدین مطالبات خریداری شده را حفظ نماید.

بخش چهارم - نکات لازم الرعایه برای عامل امین و ضامن
ماده ۲۴- بانی میتواند نقش عامل را برای ناشر طرف قرارداد خود نیز ایفا نماید.
ماده ۲۵- قرارداد عاملیت نباید برای عامل هیچ گونه تعهدی مازاد بر تعهدات متعارف برای ارایه خدمات عاملیت را ایجاد کند عامل باید نظر مکتوب مشاور حقوقی خود را مبنی بر تایید این موضوع دریافت و در سوابق نگه داری نماید.
ماده ۲۶- قرارداد منعقده بین عامل و ناشر میبایست موارد ذیل را در بر گیرد: ماده ۲۷- به منظور انجام مناسب وظایف توسط عامل و نیز اعمال نظام کنترل داخلی موثر لازم است فرایند جریان وجوه و نقشها و مسئولیتها برای کارکنان مورد نیاز این فعالیت به طور شفاف تعریف شود.
ماده ۲۸- عامل و امین موظفند تمامی اسرار متعلق به صاحبان اسناد و متعهدین مطالبات رهنی خریداری شده را حفظ نمایند.
ماده ۲۹- در صورتی که گیرندگان تسهیلات در بازپرداخت اقساط قصور نمایند، امین موظف است با ناشر و یا نماینده ی وی در ارایه اسناد برای وصول مطالبات همکاری لازم را به عمل آورد.

بخش پنجم - سایر الزامات احتیاطی
ماده ۳۰- مؤسسه اعتباری مجاز است حداکثر تا ۵ درصد سرمایه پرداخت شده ی خود را در اوراق بهادار منتشره توسط هر ناشر سرمایه گذاری کند مجموع سرمایه گذاری موسسه اعتباری در اوراق بهادار منتشره موضوع این نوع عملیات نباید از ۲۰ درصد سرمایه پرداخت شده آن فراتر رود.
تبصره: بانی مجاز به خرید اوراق رهنی ناشری که مطالبات خود را به وی واگذار نموده است نمی باشد.
ماده ۳۱- به منظور مدیریت ریسک سبد سرمایه گذاریها نگه داری اوراق بهادار با پشتوانه مطالبات رهنی در سبد سرمایه گذاری موسسه اعتباری باید با توجه به رتبه اوراق (در صورت رتبه بندی آنها به گونه ای انجام شود که ریسک کلی سبد سرمایه گذاری در حد قابل قبول قرار گیرد و این موضوع مورد تایید مقام نظارتی واقع شود.
ماده ۳۲- انتقال کامل ریسک از بانی در عملیات میبایست برای مقام نظارتی محرز شود.
ماده ۳۳- مطالبات رهنی فروش رفته صرفاً در شرایطی که ریسک اعتباری آنها به طور کامل از بانی منتقل شده باشد در محاسبات مربوط به کفایت سرمایه منظور نمی شوند.
ماده ۳۴- بانی نمیتواند هیچ گونه خدمات حمایتی تلویحی به ناشر ارائه دهد. در صورت احراز این نوع حمایت توسط مقام نظارتی ریسک ناشی از مطالبات رهنی فروش رفته کماکان در محاسبات کفایت سرمایه منظور خواهد شد.
تبصره: جایگزینی مطالبات رهنی غیر جاری باز خرید مطالبات رهنی که با تنزل کیفیت اعتباری مواجه شده اند و یا فروش آنها با نرخ غیر متعارف بازار از مصادیق حمایت تلویحی است.
این مقررات در ۳۴ ماده و ۵ تبصره در کمیسیون اعتباری به تایید رسید.